बालरोग एंडोक्राइनोलॉजी म्हणजे काय?

एंडोक्रिनोलॉजी हे हार्मोन्सचे विज्ञान आहे. हार्मोन्स हे सुनिश्चित करतात की एखाद्या व्यक्तीची सामान्य वाढ, विकास आणि जगण्यासाठी आवश्यक असलेले सर्व अवयव एकमेकांशी सुसंवादीपणे कार्य करतात. त्यापैकी प्रत्येक स्वतःच्या अद्वितीय ग्रंथींमधून स्रावित आहे. या ग्रंथींचा विकास न होणे, अजिबात तयार न होणे, आवश्यकतेपेक्षा कमी काम करणे, जास्त काम करणे किंवा अनियमितपणे काम करणे यामुळे अंतःस्रावी रोग म्हणतात. विविध प्रकारचे संप्रेरक पुनरुत्पादन, चयापचय, वाढ आणि विकास नियंत्रित करतात. संप्रेरके देखील आपल्या वातावरणास आपल्या प्रतिसादावर नियंत्रण ठेवतात आणि आपल्या शरीराच्या कार्यांसाठी आवश्यक ऊर्जा आणि पोषक तत्वे योग्य प्रमाणात प्रदान करण्यात मदत करतात.

बालरोग एंडोक्रिनोलॉजी तज्ञ प्रामुख्याने बालपण आणि पौगंडावस्थेतील (0-19 वर्षे) हार्मोनल विकारांवर उपचार करतात. हे मुलाची निरोगी वाढ, तारुण्य त्याच्या सामान्य वेळेत उदयास येणे आणि त्याची निरोगी प्रगती आणि प्रौढत्वात त्याचे सुरक्षित संक्रमण यावर लक्ष ठेवते. हे जन्मापासून 18 वर्षे वयाच्या शेवटपर्यंत हार्मोनल विकार असलेल्या मुलांचे आणि तरुण लोकांचे निदान आणि उपचारांशी संबंधित आहे.

बालरोग एंडोक्राइनोलॉजिस्टना कोणत्या प्रकारचे वैद्यकीय प्रशिक्षण मिळते?

सहा वर्षांची औषधी विद्याशाखा पूर्ण केल्यानंतर, ते 4 किंवा 5 वर्षांचा बाल आरोग्य आणि रोग विशेषीकरण कार्यक्रम पूर्ण करतात. त्यानंतर ते हार्मोनल रोगांचे निदान, उपचार आणि फॉलोअप शिकण्यासाठी आणि अनुभव मिळविण्यासाठी तीन वर्षे घालवतात (चाइल्ड एंडोक्राइनोलॉजी मास्टर डिग्री). एकूण, बालरोग एंडोक्रिनोलॉजिस्टला प्रशिक्षित करण्यासाठी 13 वर्षांपेक्षा जास्त वेळ लागतो.

बालपण आणि पौगंडावस्थेतील सर्वात सामान्य अंतःस्रावी रोग आणि विकार कोणते आहेत?

लहान उंची

हे जन्मापासून निरोगी वाढीचे अनुसरण करते. हे कमी वजनाच्या आणि कमी जन्माच्या लांबीसह जन्मलेल्या मुलांचे निरीक्षण करते आणि त्यांना त्यांच्या निरोगी समवयस्कांशी संपर्क साधण्यासाठी समर्थन देते. वाढीच्या अवस्थेत उद्भवणाऱ्या विकारांचे परीक्षण आणि उपचार करते. लहान उंची कौटुंबिक किंवा संरचनात्मक असू शकते किंवा ते हार्मोनल कमतरता किंवा इतर रोगांचे प्रतिबिंब असू शकते. बालरोग एंडोक्रिनोलॉजी सर्व शक्यता तपासते आणि त्यावर उपचार करते ज्यामुळे मूल लहान राहते.

ग्रोथ हार्मोनच्या कमतरतेमुळे लहान उंची असल्यास, विलंब न करता उपचार केले पाहिजेत. वेळ वाया गेल्यामुळे उंची कमी होऊ शकते. किंबहुना, ज्या तरुणांची ग्रोथ प्लेट बंद झाली आहे त्यांनी ग्रोथ हार्मोन उपचाराची संधी पूर्णपणे गमावली आहे.

उंच मुलगा; जे मुले त्यांच्या समवयस्कांपेक्षा स्पष्टपणे उंच आहेत, तसेच लहान मुलांचेही निरीक्षण केले पाहिजे.

लवकर यौवन

जरी वैयक्तिक फरक असले तरी, तुर्की मुलांमध्ये 11-12 वयोगटातील मुलींमध्ये आणि मुलांसाठी 12-13 वयोगटातील प्रीकोसिटी सुरू होते. तारुण्य काहीवेळा या वयात सुरू होत असले, तरी 12-18 महिन्यांत यौवन वेगाने पूर्ण होऊ शकते आणि याला झपाट्याने प्रगती होणारे यौवन मानले जाते. आरोग्याच्या दृष्टीने, जर एखादा रोग असेल ज्याला लवकर तारुण्य कारणीभूत ठरणारी स्थिती प्रकट करणे आणि त्यावर उपचार करणे आवश्यक आहे, तर त्यावर उपचार केले पाहिजेत.

वयाच्या 14 व्या वर्षी मुली आणि मुलांमध्ये यौवनाची चिन्हे दिसली नाहीत, तर ती विलंबित यौवन मानली पाहिजे आणि मूळ कारणाचा शोध घेतला पाहिजे.

पौगंडावस्थेतील इतर समस्यांचे मूळ कारण सामान्यतः हार्मोनल असते. या कारणास्तव, पेडियाट्रिक एंडोक्राइन तज्ज्ञ पौगंडावस्थेतील केसांची जास्त वाढ, स्तनाच्या समस्या, मुलींच्या मासिक पाळीच्या सर्व प्रकारच्या समस्या आणि पॉलीसिस्टिक ओव्हरी (ते 18 वर्षांचे होईपर्यंत) हाताळतात.

हायपोथायरॉडीझम/हायपरथायरॉईडीझम

हायपोथायरॉईडीझम, ज्याला सामान्यत: गोइटर म्हणून ओळखले जाते, त्याची व्याख्या थायरॉईड ग्रंथी पेक्षा कमी किंवा कमी हार्मोन्स तयार करणारी आहे. थायरॉईड संप्रेरक हा एक अतिशय महत्त्वाचा संप्रेरक आहे ज्यामध्ये बुद्धिमत्ता विकास, उंची वाढ, हाडांचा विकास आणि चयापचय प्रवेग यांसारखे परिणाम होतात.

सामान्य पेक्षा जास्त थायरॉईड संप्रेरक निर्मिती आणि रक्तामध्ये सोडल्यामुळे उद्भवणारी स्थिती हायपरथायरॉईडीझम म्हणतात. बालरोग एंडोक्रिनोलॉजिस्ट थायरॉईड नोड्यूल, थायरॉईड कर्करोग आणि वाढलेले थायरॉईड टिश्यू (गोइटर) वर उपचार करण्यासाठी प्रशिक्षण देखील घेतात. थायरॉईड किंवा गोइटरचा कौटुंबिक इतिहास असलेल्या सर्व मुलांचे ते निरीक्षण करतात.

लैंगिक भिन्नतेच्या समस्या

हा एक विकासात्मक विकार आहे ज्यामध्ये बाळाचा जन्म झाल्यावर पहिल्या दृष्टीक्षेपात त्याचे लिंग मुलगी किंवा मुलगा म्हणून ठरवता येत नाही. हे हॉस्पिटलमध्ये जन्मलेल्या मुलांमध्ये नवजात किंवा बालरोगतज्ञांनी लक्षात घेतले आहे. तथापि, त्याकडे दुर्लक्ष केले जाऊ शकते किंवा नंतर स्पष्ट होऊ शकते.

जर मुलांमध्ये पिशवीत अंडी दिसली नाहीत, ते लिंगाच्या टोकापासून लघवी करत नाहीत किंवा पुरुषाचे जननेंद्रिय खूपच लहान असल्याचे दिसून आले तर हे महत्त्वाचे आहे. मुलींमध्ये, जर लघवीची नळी खूप लहान उघडली गेली किंवा लहान सूज दिसून आली, विशेषत: दोन्ही मांडीचा सांधा, तर शस्त्रक्रियेपूर्वी बालरोग अंतःस्रावी तज्ञाद्वारे त्याचे मूल्यांकन केले जाते.

बालपण मधुमेह (टाइप 1 मधुमेह)

हे नवजात काळापासून तरुण वयापर्यंत कोणत्याही वयात होऊ शकते. उपचारात उशीर झाल्यामुळे लक्षणे कोमा आणि मृत्यूपर्यंत पोहोचतात. आयुष्यभर आणि केवळ इन्सुलिनने उपचार शक्य आहे. ही मुले आणि तरुण प्रौढ होईपर्यंत बालरोगतज्ञ अंतःस्रावी तज्ञाद्वारे उपचार आणि बारकाईने निरीक्षण केले पाहिजे.

टाईप 2 मधुमेहाचा बालवयात उपचार केला जातो आणि बालरोग अंतःस्रावी तज्ञाद्वारे त्याचे बारकाईने निरीक्षण केले जाते.

लठ्ठपणा

जास्त प्रमाणात घेतलेली किंवा पुरेशी खर्च न केलेली ऊर्जा अगदी बालपणातही शरीरात साठून राहते आणि त्यामुळे लठ्ठपणा येतो. जरी ही अतिरिक्त उर्जा बहुतेक बालपणातील लठ्ठपणासाठी कारणीभूत असली तरी, काहीवेळा एखाद्या मुलास हार्मोनल रोगामुळे वजन वाढण्याची शक्यता असते ज्यामुळे जास्त वजन होते किंवा काही अनुवांशिक रोग जे जन्मजात असतात आणि अनेक रोगांचा समावेश होतो.

ते एक बालरोगतज्ञ अंतःस्रावी तज्ञ आहेत जे लठ्ठपणाच्या मूळ कारणाचा शोध घेतात, उपचार आवश्यक असताना त्यावर उपचार करतात आणि लठ्ठपणामुळे होणाऱ्या नकारात्मकतेवर लक्ष ठेवतात.

मुडदूस / हाडांचे आरोग्य: व्हिटॅमिन डीचे अपुरे सेवन किंवा व्हिटॅमिन डीच्या जन्मजात चयापचय रोगांमुळे हाडांचे अपुरे खनिजीकरण यामुळे मुडदूस नावाचा रोग होतो. मुडदूस, ऑस्टिओपोरोसिस आणि हाडांचे इतर चयापचय रोग हे बालरोगाच्या एंडोक्राइनोलॉजीच्या आवडीचे क्षेत्र आहेत.

अधिवृक्क ग्रंथीतून सोडले जाणारे संप्रेरक: हृदय, धमनी रक्तदाब (अंत:स्रावी-प्रेरित उच्च रक्तदाब), तणाव/उत्तेजना सहनशीलता, लिंग आणि पुनरुत्पादनावर परिणाम करतात. बालपणात जन्मजात किंवा अधिग्रहित अधिवृक्क ग्रंथी संप्रेरक रोगांसह, Ç. एंडोक्रिनोलॉजिस्टला स्वारस्य आहे.